Làng gốm Thổ Hà là một tên quen thuộc của nghề gốm Việt Nam, có lịch sử hàng trăm năm và sản phẩm chất lượng cao. Trong bài viết này, hãy cùng Gốm Sứ HCM khám phá thêm về làng gốm cổ truyền của Kinh Bắc xưa.
Vị trí của làng gốm Thổ Hà ở đâu? Thổ Hà nằm cách thủ đô Hà Nội khoảng 48km, tại một ngôi làng nhỏ ven sông Cầu với lịch sử làm gốm hơn 600 năm. Thổ Hà thuộc xã Vân Hà, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang, nơi có sông Cầu chảy qua và hai bên dòng sông giáp nối. Khu vực này thường xuyên bị lụt do sự càn quét của các dòng nước.
Người dân trong làng không có nhiều ruộng đất, họ phụ thuộc vào các nghề khác nhau để sinh sống như làm gốm, làm rượu, làm bánh,… Trong đó, nghề làm gốm là một nghề truyền thống lâu đời và là nguồn sống chính của người dân Thổ Hà. Thổ Hà là một trong ba làng nổi tiếng với nghề làm gốm ở đồng bằng sông Hồng cùng với làng gốm Bát Tràng và làng gốm Phù Lãng, được biết đến bởi sản phẩm gốm sứ độc đáo.
Một ít thông tin về quá trình hình thành lịch sử của làng gốm Thổ Hà (Bắc Giang)
Nghề gốm Thổ Hà đã có từ thế kỷ 12 và là một trong ba trung tâm gốm sứ cổ xưa nhất của người Việt. Vào thế kỷ 14, nghề gốm ở Thổ Hà phát triển mạnh mẽ và giúp đời sống người dân khấm khá lên. Những quần thể kiến trúc đình, chùa vẫn còn lưu dấu đến ngày nay.
Những năm 60, nhà nước lập xí nghiệp gốm Đá Vang để thay thế cho những lò gốm do ô nhiễm. Dân làng trở thành công nhân viên của xí nghiệp và hưởng lương nhà nước. Sau đó, dân làng chuyển sang nghề mới làm mì gạo và ủ rượu từ sắn.
Đến năm 1988, xí nghiệp gốm Đá Vang giải tán và đặt dấu chấm hết cho nghề gốm gần 900 năm của làng nghề Thổ Hà. Tuy nhiên, hiện nay đã có một số nghệ nhân gốm sứ đang khôi phục lại nghề gốm truyền thống của ông cha mình với nhiều tương lai tươi sáng hơn.
Câu chuyện về người thành lập ngôi làng gốm Thổ Hà.
Người được cho là người sáng lập làng nghề gốm Thổ Hà là ai? Theo truyền thuyết, đó là Tiến sĩ Đào Trí Tiến. Vào cuối thời kỳ nhà Trần, ông cùng với hai quan Hứa Vĩnh Cảo và Lưu Phong Tú đã được phái đi sứ sang Bắc Tống và sau đó bị giữ lại ở Thiều Châu, Quảng Đông do trúng gió to. Tại đây, ba người đã học hỏi được bí quyết làm gốm trắng từ một làng nghề gốm địa phương. Sau khi trở về, Hứa Vĩnh Cảo truyền nghề làm gốm trắng Bát Tràng, Lưu Phong Tú truyền nghề làm gốm màu vàng ở Phù Lãng, còn Đào Trí Tiến truyền dạy nghề làm gốm màu đỏ sẫm cho người dân Thổ Hà. Mỗi năm, người dân tổ chức lễ thắp hương để tưởng nhớ công lao của ba người sáng lập này.
Đặc tính riêng biệt của gốm sứ Thổ Hà.
Gốm sứ Thổ Hà được nung từ loại đất dẻo, không sử dụng men, mang lại độ sành cao, không thấm nước và âm thanh vang vọng như chuông. Sản phẩm có độ dẻo cao và không phai màu qua hàng trăm năm. Để tạo ra gốm sứ với màu nâu sẫm, da lươn và hoa văn tinh tế, người làm gốm phải mua đất sét từ Choá hoặc Xuân Lai, cách xa khoảng 10-12 km và chọn loại đất sét vàng hoặc xanh ít sạn để dễ dàng tạo hình khi nung ở nhiệt độ cao. Nghệ nhân gốm Thổ Hà có thể làm ra các sản phẩm gốm với dung tích lớn hơn 400-500 lít.
Tìm hiểu làng gốm Thổ Hà (Bắc Giang)
Nhiều người tự hỏi vì sao làng Thổ Hà nổi tiếng? Với lịch sử lâu đời và phát triển, làng gốm Thổ Hà vẫn giữ được nhiều di tích cổ đặc trưng cho văn hoá truyền thống Việt Nam. Đình làng Thổ Hà được xây dựng từ năm 1692 và được công nhận là di tích lịch sử quốc gia. Ngõ nhỏ trong làng cũng rất thú vị, với những mảnh gạch cũ kỹ bạc màu và tường xếp bằng sành nâu đen bóng.
Gốm Thổ Hà không sử dụng men, thay vào đó là loại đất dẻo đặc biệt được nung cho đến khi chảy men hết rồi phủ lên bề mặt sản phẩm gốm, tạo ra một màu nâu óng, mượt như nhung và mát lạnh. Làng còn sản xuất đồ gia dụng gốm như chum vại, tiểu sành, chĩnh…với bề mặt đồ gốm màu tím thẫm sần sùi và âm thanh khi gõ giống như đập vào theps nguội.
Những di tích cổ trong làng Thổ Hà được lưu giữ và tạo nên một khung cảnh lịch sử đẹp, với kiến trúc và nghệ thuật làm gốm xưa của Việt Nam. Thổ Hà là một ngôi làng nổi tiếng với nghề gốm của tỉnh Bắc Giang, được xem là một di sản văn hoá đặc sắc.
Làng gốm Thổ Hà nổi tiếng với nghệ thuật chạm khắc tinh tế và độc đáo trên các sản phẩm gốm sứ. Đình Thổ Hà và chùa cổ Thổ Hà là những điểm tham quan nổi tiếng trong làng. Văn chỉ Thổ Hà là nơi được coi là chiếc nôi của nền học thức của làng. Khi du khách đi sâu vào trong làng, họ sẽ bắt gặp con đường nhỏ hẹp uốn quanh và những bức tường cổ kính còn sót lại. Làng gốm Thổ Hà là một di sản văn hoá đặc sắc của Bắc Giang.
Một số sản phẩm được sản xuất từ làng gốm bát tràng
Dưới đây là một số làng gốm Bát Tràng nổi tiếng tại Việt Nam:
- Tìm hiểu thêm về làng gốm Thanh Hà tại Hội An
- Chợ gốm làng cổ Bát Tràng – Du lịch Hà Nội nổi tiếng
- Làng gốm Bàu Trúc – Làng gốm nổi tiếng Đông Nam Á.
- Làng gốm Chu Đậu, Hải Dương nổi tiếng được ưa chuộng
- Làng gốm Phù Lãng – Làng gốm nổi tiếng 700 năm cổ truyển
- Tìm hiểu về Làng gốm Bình Dương – Gốm Lái Thiêu
- Làng gốm Hương Canh Vĩnh Phúc – Làng gốm truyền thống
- Làng gốm Kim Lan – làng gốm nghìn năm tuổi bên sông Hồng
- Làng gốm Vĩnh Long, Vương quốc đỏ của gạch gốm Mang Thít.
- Review du lịch làng gốm bát tràng 2023
- Làng gốm Biên Hòa – Đồng Nai Truyền Thống
- Làng gốm Phước Tích – Tinh hoa nghệ thuật gốm truyền thống
- Làng gốm Hải Dương, Gốm Chu Đậu Tinh Hoa Việt Truyền Thống
- Làng gốm Lư Cấm Nha Trang – Nghề gốm hơn 200 năm tuổi
- Bản đồ làng gốm bát tràng và Cách di chuyển đến Làng Gốm Bát Tràng
